Anna van Leeuwen van de Volkskrant ging met ons mee naar ZorgHerberg Oostpoort en ze maakte onderstaande reportage:
Zingen voor mensen in hun laatste levensfase: Bedside Singers winnen Over Hoop Prijs 2018
Met hun ‘bezielde en belangeloze’ initiatief winnen de Bedside Singers de Over Hoop Prijs 2018. Het Amsterdamse koor van vrijwilligers zingt voor mensen in hun laatste levensfase.
‘Oehoehoe, oehoehoe-oe-oe’, klinkt het in de ZorgHerberg in Amsterdam. Een magere vrouw ligt in bed, naast haar zitten vier mensen te zingen. Meerstemmig ‘oehoehoe’, het is een wiegeliedje uit Rusland. De vrouw in bed, ze zal een jaar of 80 zijn, is aan het sterven. Al een hele poos, langer dan haar lief is, vertelt een medewerker van de ZorgHerberg. Ze is nu vier maanden opgenomen in dit hospice, waar mensen terechtkunnen die een levensverwachting van enkele maanden hebben. Aan het bewegen van de deken is te zien dat de adem van de zieke vrouw dieper en trager wordt, ze sluit haar ogen.
Dik een jaar is het kleine Amsterdamse koor Bedside Singers actief. De voorbereidingen begonnen jaren eerder. Zangeres en stemtherapeut Petrie Akkerman was, omdat haar ouders ziek werden, nieuwsgierig wat muziek in de laatste levensfase kan betekenen. Zo belandde ze op de website van de Amerikaanse organisatie Treshold Choir. Akkerman werd meteen geraakt door het filmpje dat ze op de website zag: ‘Drie vrouwen zongen aan het bed van een jonge man met een hersentumor, ik wist onmiddellijk: dit ga ik doen.’
Treshold Choir heeft geholpen bij het opstarten van het koor en het kiezen van liedjes. Niet elk nummer past bij een sterfbed: ‘Het moet kalmerend zijn, een mooie melodie hebben, meerstemmig gezongen worden in een rustig ritme.’ Tekst is ondergeschikt, een deel van het repertoire van de Bedside Singers heeft geen woorden. Niet alle liedjes uit Amerika bleken geschikt voor in Nederland. Akkerman: ‘Het was soms iets te veel peace en love.’ Om het arsenaal aan liedjes uit te breiden, zocht Akkerman naar wiegeliedjes uit de hele wereld: zoals het Russische lied dat ze in de ZorgHerberg zingen.
Dat heeft effect. Na een paar minuten zingen fluistert Akkerman tegen haar koorleden: ‘Ze is in slaap gevallen. Ik stel voor dat we zachtjes zingend de kamer weer uitgaan.’ Ze tingt een toon op de kleine xylofoon op haar schoot en daarna lopen de vier Bedside Singers langzaam zingend de gang op. Een vrijwilliger van de ZorgHerberg loopt voor ze uit naar een andere kamer.
Het is inmiddels vertrouwd terrein, zoals de Bedside Singers door het hospice van bed naar bed lopen. De eerste keer was onwennig en spannend. En liep niet volgens plan. Anderhalf jaar hadden Akkerman en haar koorleden rustige zachte liedjes ingestudeerd toen ze langs gingen in een Amsterdams hospice. Daar was net iemand overleden: een ras-Amsterdammer en een grote Ajax-fan. Zijn familie zag de zangers en had een duidelijke wens: konden ze Aan de Amsterdamse grachten zingen? Akkerman lacht als ze eraan terugdenkt: ‘Een goede les: we moeten onze verwachtingen loslaten.’ Snel studeerden ze het lied in. Maar, zegt Akkerman, verzoeknummers doen ze niet zo vaak: ‘We zijn geen jukebox.’
Clary Rooda, die vorig jaar haar vriendin verloor, zag hoe die in het hospice even haar pijn kon vergeten door de Bedside Singers. Ook voor haarzelf was het een troost om los te komen van haar rol als mantelzorger: ‘Je bent als naaste van iemand die gaat sterven al heel lang aan het zorgen. Je vraagt je voortdurend af wat je voor iemand kunt doen.’ Het gezang zorgde bij haar en haar vriendin voor diepe ontspanning: ‘We waren even samen een andere dimensie.’ Ze besloten het koor uit te nodigen om bij de uitvaart van haar vriendin te komen zingen.
Akkerman heeft vaker gehoord dat mensen minder pijn voelen als er voor ze wordt gezongen. Ook de aandacht en aanwezigheid van de zangers kan steunend zijn. ‘Ik denk dat dat soort rituelen aan de rand van het bed verloren dreigen te gaan, omdat kerken niet meer zo’n grote rol in ons leven spelen’, zegt ze.
Met hulp van het prijzengeld van de Over Hoop Prijs wil ze een landelijke organisatie oprichten waarin koren kennis en ervaringen kunnen uitwisselen. ‘Nu zijn voet- en handmassages een vertrouwd onderdeel van palliatieve zorg, ik hoop dat dit ook zoiets wordt.’ Als het aan Akkerman ligt, wordt zingen rondom het sterfbed een nieuw ritueel.
In de woonkamer van de ZorgHerberg zit een man in een rolstoel die zijn hoofd met moeite overeind kan houden. Als de Bedside Singers voor hem zingen, ontspant hij direct. Even lijkt ook hij in slaap te vallen, maar als een vrijwilliger van het hospice hem iets vraagt, zegt hij zachtjes: ‘Zing nog maar een liedje.’
25 DUIZEND EURO VOOR MAATSCHAPPELIJKE EN CULTURELE INITIATIEVEN
Stichting Over Holland, van de eigenzinnige kunstverzamelaar Christiaan Braun, richtte vorig jaar de Over Hoop Prijs op. Een prijs ter waarde van 25 duizend euro voor maatschappelijke en culturele initiatieven die ‘hoopgevend, overhoophalend en vernieuwend zijn’. Vorig jaar won sociëteit Sexyland: een conceptuele club in Amsterdam die elke avond van eigenaar wisselt.
Voor de Over Hoop Prijs 2018 waren 167 voordrachten ingezonden. Over de Bedside Singers schreef de jury: ‘De Bedside Singers Amsterdam eren de waardigheid van het leven en normaliseren tegelijkertijd de dood door zich er met open vizier op te richten. Dat raakte de jury.’ Op de shortlist stonden onder meer een pop-up migratiemuseum in Heerlen, stadsarcheoloog Jerzy Gawronski die de opgravingen bij de Noord-Zuidlijn begeleidde en Stichting Urgenda, die strijdt voor duurzame energie.