Zangeres en therapeut Petrie Akkerman (51) richtte de Bedside Singers Amsterdam op. Ze zingen voor mensen in de laatste levensfase, om het stervensproces te verlichten. “Dit is waarover het moet gaan in het leven: echte verbinding.”
“Een paar jaar geleden stonden we met de Bedside Singers in
het hospice aan het bed van een vrouw van achterin de zestig.
Ze had nog maar kort ervoor gehoord dat ze terminaal was en
dat moest ze nog helemaal verwerken. Haar buik was opgezet
van de tumoren, ze had pijn. We namen plaats bij haar bed en
begonnen met z’n vieren te zingen. De dochter van de vrouw
hield zich afzijdig, ze was bezig in het keukentje en dat was
helemaal prima. De zieke vrouw gaf zich helemaal over aan de
muziek; ze huilde maar zong ook mee met ons. Toen we een
Joods liedje zongen met daarin de zin Return again, return to the
land of your soul, was ze erg geraakt. Op dat moment kwam de
dochter erbij. Ze ging naast haar moeder zitten en pakte haar
hand, wat de vrouw in bed duidelijk heel fijn vond. De dochter
vertelde ons dat ze het niet altijd makkelijk hadden gehad met
elkaar, omdat de moeder borderline en ADHD had. De moeder
en dochter zaten bij elkaar en je voelde de sfeer zachter en
vrediger worden. Hoe ze naar elkaar keken was ontroerend en
lief. We zagen hoeveel deze twee vrouwen met elkaar hadden
meegemaakt, maar dat het goed was tussen hen. Het zingen, de
muziek, maakt iets los bij mensen.
“Muziek gaat
voorbij woorden, het komt zo
je hart binnen”
Zodra ik zing, komt ze tot leven
Vorig jaar oktober overleed mijn vader. Hij had vasculaire
dementie, mijn moeder heeft alzheimer. Tijdens hun ziekte
ontdekte ik dat ik ze alleen nog kon bereiken via de muziek. Als
ik in mijn moeders kamer kom in het verzorgingshuis, ligt ze
vaak naar de muur te staren. Je ziet dat ze er niet is, maar zodra
ik begin te zingen, is het net of je een pop tot leven ziet komen.
Er komt een glimlach, soms gaat ze zelfs meezingen. Dat is elke
keer weer magisch.
Bij mijn ouders heb ik ervaren hoe goed je mensen kunt
bereiken, kunt raken, met zang en muziek. Hoe muziek goed
doet en rust geeft. Ik vond het zo voor de hand liggend om met
zang verlichting te geven aan mensen die stervende zijn, dat ik
dacht dat zoiets allang zou bestaan. Dat klopte: in Amerika heb
je zogenaamde Threshold Choirs. Die zijn uitgewaaierd naar
andere continenten, maar waren nog niet in Nederland. In
eerste instantie sloot ik me daarbij aan. Zij hielpen me met de
start-up en praktische tips, maar op een gegeven moment
werden we zelfstandig en zetten we de Bedside Singers op. In
2019 werden we een landelijke stichting en inmiddels zijn er
koren actief in elf Nederlandse gemeenten en groeien we als
kool.
Aan de Amsterdamse Grachten
We zingen zo eens in de twee weken, onder meer voor mensen
die in een hospice liggen en op verzoek van familieleden of
vrienden. Nooit op ons eigen initiatief, altijd in overleg. De
allereerste keer dat we zongen, was na het overlijden van een
ras-Amsterdammer. De familie wilde graag dat we Aan de
Amsterdamse grachten zouden zingen op het moment dat de
overledene door de gang naar buiten wordt gereden. Het werd
een prachtige en ontroerende uitgeleide, de familie was in
tranen. Ik herinner me ook goed die eerste keer in het hospice,
dat we daar heel zachtjes op onze tenen rondliepen, we
bevonden ons immers op een plek waar mensen sterven. Tot
een vrijwilliger op ons af stapte en op doodnormale toon zei: ‘Je
mag hier gewoon rondlopen hoor.’
In het hospice horen we wie er graag toegezongen wil worden.
De meeste liederen die we zingen, zijn ontspannend.
Vooral Durme, een Jiddisch liedje, zingen we veel, net als een
Sloveens slaapliedje Dobru noc, een prachtig, heel mooi
harmonieus lied, dat we ook bij het graf van mijn vader
gezongen hebben. Muziek gaat voorbij woorden, komt zó je hart
binnen. En soms wil de luisteraar juist levendigheid, vrolijkheid,
jazzy, gospel of een mantra. Dan kijken we hoe we daaraan
tegemoet kunnen komen.
Voelsprieten
Aan het bed van de zieke staan alle voelsprieten uit: waar zit
iemand emotioneel, welk lied is geschikt voor dit moment?
Willen we kalmeren of juist de emoties aanspreken? Dat bepaalt
welke liedjes we kiezen. Zodat we iemand met een zekere rust
en ontspanning achterlaten. Natuurlijk weet je vooraf nooit wat
de impact zal zijn. Soms wil je rust brengen, maar wordt iemand
juist heel erg geraakt. Al is het wel zo dat we vaker tranen zien
bij de mensen óm het bed. De persoon die deze wereld gaat
verlaten, is vaak meer in een vredige, serene staat. Natuurlijk
kunnen wij zelf ook ontroerd raken, dan lukt zingen soms niet
meer. Daarom geven we trainingen en moeten zangers vóór ze
mee gaan zingen een proeve van bekwaamheid afleggen. Denk
echter niet dat het alleen maar ‘zwaar’ is; er wordt ook véél
gelachen tussendoor, en gehuild.
Heftig en gezellig
Zing je voor iemand die stervende is, dan is dat een kwetsbare,
intieme setting waardoor je sneller echt, persoonlijk contact
hebt. Soms deelt iemand een inzicht, een herinnering. Dat
mogen meemaken, is echt een privilege. Een stervensproces is
misschien wel net zo kwetsbaar en intiem als een geboorte. Dat
ik dit kan en mag doen, geeft me heel erg veel, op allerlei
vlakken. Het belangrijkste is voor mij het rechtstreekse contact
van mens tot mens. Daarnaar ben ik mijn leven lang al op zoek
en hier vind ik dat, keer op keer. Dit voelt heel erg waarover het
moet gaan in het leven: echte verbinding.
Elke keer als we hebben gezongen, weet ik weer: oja, het leven
is niet vanzelfsprekend. Dat maakt dat ik opener en bewuster leef. Ik besef dat ik dingen niet moet uitstellen tot later, want misschien komt later nooit.
Gisteren waren we bij een meneer van 65 die net heeft gehoord
dat hij niet lang meer te leven heeft, hij was totaal in shock. Hij
had altijd gedacht: als ik 65 ben, ga ik een partner zoeken, ga ik
die en die hobby doen. Hij was er kapot van dat zijn levensboek
bijna ten einde was en was verbijsterd en bang. We zaten bij
hem, lieten hem zijn verhaal doen. We vroegen of er een liedje
was dat we voor hem konden zingen. Dat was er, Imagine van
John Lennon. Dat we dat voor hem konden doen, was zo fijn. Dat
wij dit voor elkaar kunnen doen, vind ik heel mooi en is me heel
dierbaar.”
De Bedside Singers is een stichting die volledig drijft op
vrijwilligers. Daarom zijn donaties van harte welkom.