27 maart 2023

Dit koor zingt voor stervende mensen: ‘Zijn eens vijf keer teruggekomen omdat iemand het zo mooi vond’

Waar de dokter heeft gezegd ‘ik kan niets meer voor u betekenen’, daar zijn de Bedside Singers. Om te laten horen dat zij nog wél iets kunnen doen voor iemand in zijn laatste weken, dagen of zelfs uren: zingen.

Foto: Angeliek de Jonge

Met z’n drieën of z’n vieren nemen ze plaats aan de rand van het sterfbed. Ieder neemt zijn eigen krukje mee om storend geschuif met stoelen te vermijden. En ze beginnen te zingen. Zachtjes, driestemmig. A capella. Korte, stemmige liedjes. Het lijken soms wiegeliedjes, die net als een baby ook een stervende tot rust brengen.

Naasten en zorgverleners mogen mee luisteren. ,,Door het zingen ontstaat er ruimte om stil te staan, emoties te voelen en afscheid te nemen’’, leggen de Bedside Singers uit. ,,Het ‘zorgen voor’ kan even plaats maken voor ‘samen zijn’.’’

Indringend en wonderschoon
,,Het is heel indringend. En daardoor wonderschoon’’, zegt Bilthovenaar Piet Hein van der Ven. Hij is oprichter van de Bedside Singers Utrecht en omstreken. Een groep van inmiddels acht zangeressen en een enkele zanger die klaar staan om in een hospice, ziekenhuis of bij iemand thuis (gratis) te komen zingen aan iemands sterfbed.

Van der Ven: ,,Ik herinner me een meneer die met een ernstige hersenaandoening op bed lag, al niet meer aanspreekbaar. Gesloten ogen, open mond. Hoofd schuin in zijn kussen. Zijn vrouw was erbij, zijn zoon ook. Hij lag roerloos. Maar toen we gingen zingen, was er plots beweging. Heel even maar. Zijn arm bewoog. Met de muziek mee. Een paar seconden, langer duurde het niet. Maar voor iedereen aanwezig – dus ook voor onszelf – was het een magisch moment.’’

Toen we gingen zingen, was er plots beweging. Heel even maar. Voor iedereen aanwezig – ook voor onszelf – was het een magisch moment.

Bedside Singer Piet Hein van der Ven

Fenomeen in opkomst
Bedside Singers zijn een fenomeen in opkomst. Al jaren een begrip in Amerika, maar in Nederland nog voorzien van een korte historie. Hier werd de eerste groep in 2016 opgericht in Amsterdam door zangeres en therapeute Petrie Akkerman. Bij haar dementerende ouders zag zij hoe essentieel muziek is voor het emotionele welzijn, met name op moeilijke momenten. Dat inzicht bracht haar op het idee ook stervenden te willen ondersteunen met muziek, specifiek met zang. Haar Bedside Singers kregen elders in het land al snel navolging. Daar zijn inmiddels enige tientallen groepen actief en het worden er steeds meer.

We komen uit een paar decennia dat de dood zo ongeveer onaccepta­bel werd gevonden. Terwijl je aan de meeste ziekten toch echt dood kunt gaan

Sander de Hosson, longarts en auteur

De Utrechtse groep van Piet Hein van der Ven kwam vlak voor het uitbreken van de coronacrisis voor het eerst bij elkaar. De Bilthovenaar is als kerkmusicus verbonden aan de Barbarakerk in Bunnik. Hij gaf onder meer pianoles aan de Zeister Muziekschool. En hij dirigeerde een kinderkoor. ,,Op mijn 67ste, toen ik met pensioen ging, kwam ik aan het begin te staan van een nieuwe fase in mijn leven. Wat ging ik doen met mijn tijd? In elk geval iets met koren en muziek, dat stond wel vast. Toen hoorde ik van de Bedside Singers. Dat sprak me gelijk aan. Het is zingeving via muziek, dat paste mij goed.’’

Palliatieve zorg
Zingeving is een woord dat ook Sander de Hosson graag in zijn mond neemt. De geboren Utrechter is sinds enige tijd ambassadeur van de landelijke stichting Bedside Singers. Niet zonder reden, De Hosson is namelijk longarts in het Wilhelmina Ziekenhuis in Assen en krijgt vaak te maken met ongeneeslijk zieke patiënten. Hij schreef talrijke columns en ook boeken over palliatieve zorg. Zijn laatste boek ‘Leven toevoegen aan de dagen’ is net uit. Het beschrijft het verloop van een stervensproces.
De Hosson: ,,Bedside Singers brengen veel rust en ook zingeving voor mensen in hun laatste levensfase. Ik heb een keer een optreden bij mogen wonen. Daar was ik behoorlijk van onder de indruk. Ik heb achteraf ook nog even kunnen spreken met de mevrouw voor wie gezongen werd. Zij was er diep door geroerd en had er veel aan gehad, zei ze. Het werkt enorm louterend voor mensen én hun naasten.’’

Dat het fenomeen de laatste jaren zo’n vlucht neemt, heeft volgens De Hosson te maken met het feit dat we makkelijker en met meer openheid durven te spreken over de dood. ,,We komen echt vanuit een paar decennia dat de dood zo ongeveer onacceptabel werd gevonden. Terwijl je aan de meeste ziekten die we behandelen toch echt dood kunt gaan. Daarover bestaat nu veel meer acceptatie. Dat maakt het makkelijker om over de dood te praten.’’
,,Als je dertig jaar geleden ging overlijden, kreeg je morfine. En dat was het wel zo’n beetje. Nu kunnen we gelukkig zeggen dat palliatieve zorg steeds meer de aandacht krijgt die het verdient. Daarin past ook de opkomst van de Bedside Singers. Bespreekbaar maken van de stervensfase geeft rust. Om een voorbeeld te geven: mensen zijn vaak bang tenslotte te zullen stikken. Maar die angst laat zich gemakkelijk wegnemen. Op een sterfbed hoeft niemand te stikken. Die geruststelling haalt al een groot deel van de angst voor de dood weg.’’

Diepgaand gevoel van contact
Uit onderzoek blijkt dat muziek voor vermindering van pijn en ander fysiek ongemak zorgt, waardoor mensen minder behoefte hebben aan pijnbestrijding. ,,De positieve effecten van instrumentale muziek gelden nog sterker voor zang’’, schrijft de stichting Bedside Singers op haar website. ,,De menselijke stem is oorspronkelijk, direct en toegankelijk. Angst en eenzaamheid nemen af door het diepgaande gevoel van contact dat ontstaat bij het zingen rond het sterfbed.’’

Petrie Akkermans omschrijft muziek als ‘een snelle weg naar het hart’. Het is derhalve een grote steun in de laatste levensfase, zeker als je daarbij bedenkt dat van alle zintuigen het gehoor vaak als laatste uitdooft. Als alles is gezegd, of als er geen woorden meer voor zijn, kan de zangstem nog altijd diep in het gevoelsleven doordringen.
,,We zingen natuurlijk geen dijenkletsers’’, zegt Piet Hein van der Ven in Bilthoven. ,,Het zijn meer meditatieve stukjes. Slaapliedjes. Soms zingen we alleen maar op ‘noe’. En vaak niet veel langer dan tien minuten, want de spanningsboog is maar kort. Soms zingen we één keer bij iemand en weet je niet of het nog binnenkomt. Maar we zijn ook wel eens vijf keer teruggekomen omdat iemand in het hospice het zo mooi vond wat we doen. We worden vaak uitgenodigd bij iemand die zelf iets met muziek heeft gehad.’’

Geen verzoeknummers
,,Je moet ook wel een beetje ontvankelijk zijn voor de taal die muziek spreekt. We doen geen verzoeknummers. Ook geen religieus getinte liedjes. En als Bedside Singer moet je wel écht kunnen zingen. Je moet een tweede of een derde stem kunnen pakken. We oefenen elke twee weken. We oefenen ook om niet zélf geëmotioneerd te raken. Want met een brok in je keel kun je niet meer zingen en daar heeft niemand iets aan.’’
De Bedside Singers Utrecht en omstreken repeteren op donderdagen in verzorgingshuis De Schutsmantel in Bilthoven. Deze avond is Joosje Peters te gast. Ze komt uit Houten en is bezig daar een nieuwe groep Bedside Singers op te richten. Ze is benieuwd naar opgedane ervaringen. Joosje is psychiater en zingt graag. Ze wil onderzoeken wat ze voor een ander kan betekenen, wanneer woorden niet voldoen.

Voor mij is het zingen een welkome tegenhan­ger van het zakelijke management. Dit is waar de zorg werkelijk om gaat

Judy Alkema, Leidinggevende in de zorg

De ervaringen die ze krijgt te horen, sluiten aan op haar eigen motivatie: iets voor de ander willen doen, maar tegelijk ook je eigen leven willen verrijken. Verschillende Bedside Singers hebben een link met de zorg. Utrechtse Judy Alkema, bijvoorbeeld, is tijdelijk leidinggevende, veelal in instellingen voor ouderenzorg. ,,Voor mij is het zingen een welkome tegenhanger van het zakelijke management. Ik doe het bewust om te kunnen voelen: dit is waar de zorg werkelijk om gaat.’’

‘Precies waarnaar ik op zoek was’
Dat geldt ook voor Lilian van der Ven, overigens geen familie van Piet Hein. Zij was jeugdarts en is tegenwoordig beleidsmedewerker in dienst van het UMCU: ,,Ik zit tegenwoordig dus op kantoor, maar ik wil graag direct contact blijven voelen met mensen die zorg nodig hebben. Toen ik van de Bedside Singers hoorde, begreep ik dat zij precies zijn waarnaar ik op zoek was.’’

Irna van der Wekke komt niet uit de zorg. Zij heeft een tekstbureau, maar zoekt het af en toe ook in iets anders dan woorden. ,,Het is zó intens wat we doen. Wanneer we voor iemand zingen, voel ik me na afloop vaak best moe. Maar hoe gek het ook klinkt, voel ik me tegelijk heel levendig. Leven en dood staan dicht bij elkaar. Ik vind het eervol om dienstbaar te mogen zijn aan het stervensproces.’’

26 januari 2023

Zingen aan een sterfbed. ’Hoop dat we iemand in die laatste levensfase kunnen raken’. Bussumse Karin Brunt start Gooise afdeling van Bedside Singers.

Zingend ontspanning en bezinning bieden aan mensen in hun laatste levensfase. Dat is wat de Bedside Singers doen. Sinds vijf jaar zijn er in verschillende plaatsen in het land kleine koren actief. Dit voorjaar moet de eerste groep in het Gooi starten, opgezet door de Bussumse Karin Brunt.

De Bedside Singers kwamen vorig jaar bij toeval op het pad van de klassiek geschoolde zangpedagoge en coach persoonlijke groei. ,,In coronatijd viel veel werk weg. Zingen was beladen geworden. Om toch iets te doen besloot ik om online meditatief zingen aan te bieden voor rust en ontspanning. Toen ik daar een keer een mailing over rondstuurde, kreeg ik van iemand de link van de stichting Bedside Singers Nederland. Ik had er tot dat moment nog nooit van gehoord.”

Brunt is meteen geïnteresseerd. Vrijwilligerswerk doen in een hospice, de plek waar Bedside Singers vaak komen, zit al jaren in haar hoofd. ,,Ik rijd regelmatig langs het C’est La Vie Huis in Naarden en dacht daar dan aan. Maar het leek altijd iets om op te pakken als de kinderen groot zouden zijn. En nu kwam dit ineens op mijn pad.” Bovendien blijkt het meditatief zingen veel raakvlakken te hebben met het repertoire van de Bedside Singers.

,,Een deel van de nummers die ik met mijn kleine groepje zong, vind ik nu terug in het starterspakket van de stichting. Dit past gewoon bij mij. Het doel van de Bedside Singers is om iemand in die laatste fase ontspanning te bieden. Je hoopt dat mensen door bijvoorbeeld mee te ademen op het ritme van onze zang, rustig worden, spanning loslaten en in een dieper bewustzijn komen. ”Om dat te bereiken worden er meditatieve nummers, wiegeliedjes en wereldliedjes zoals Indiase mantra’s en joodse niguns gezongen. Teksten waar expliciet ’God’ in staat worden gemeden. De Bedside Singers zijn niet aan een religie verbonden en het is niet de bedoeling iemand onbedoeld voor het hoofd te stoten. Het tempo is rustig, de stemmen zacht en de nummers kennen veel herhaling.

Idealiter zitten er vier mensen om iemands bed die drie-stemmig zingen. ,,Iedereen moet dus zelfstandig een melodielijnkunnen vasthouden”, zegt Brunt. ,,In een groot koor kun je leunen op je buurvrouw of -man, maar dat kan hier niet. Daarnaast moet je in staat zijn om zacht en liefdevol te kunnen zingen. Ook dat is niet iedere goede zanger gegeven. ”Brunt heeft als koorleider dan ook al mensen moeten teleurstellen. ,,We hebben sinds september een aantal keer gerepeteerd en hebben op dit moment een groep van vijf vrouwen en drie mannen, maar het kan zijn dat daar toch nog mensen van afvallen. Daarvoor moeten we nog wat vaker oefenen. Ik hoop uiteindelijk op een vast aantal van negen zangers uit te komen. Op die manier kun je elkaar afwisselen en dat aantal past ook nog in de woonkamer waar we repeteren. Anders moeten we een ruimte gaan huren en we doen dit allemaal vrijwillig.” Animo is er volgens Brunt genoeg. Aanmeldingen komen niet alleen uit Gooise Meren, maar ook uit Hilversum en Kortenhoef en van buiten de regio. ,,Ik had zelfs iemand uit Amersfoort aan de lijn, omdat de groep Bedside Singers daar vol zat.

”Hoe ze de eventuele emoties zingend aan een sterfbed straks zal ervaren, is gissen voor de Bussumse. ,,Vroeger ben ik wel gevraagd om te zingen op begrafenissen. Dat heb ik maar zelden gedaan, omdat ik het verdriet van de aanwezigen als het ware overnam, ook al kende ik de overledene niet. Door mijn coach-ervaring kan ik de emoties van anderen en die van mezelf veel beter scheiden.” Het is volgens Brunt echter wel belangrijk dat de groep Bedside Singers goed op elkaar is ingespeeld en een echte vertrouwensband ontwikkelt. ,,Onderlinge spanningen zijn vaak voelbaar, dat wil je voorkomen. Eventuele persoonlijke moeilijkheden of verdriet wil je uitgesproken hebben, zodat je zelf ook ontspannen en met volle aandacht aan dat bed zit. Om onze verbondenheid te benadrukken houden we daarom elkaars handen vast.”

,,We zetten bij repetities ook vaak iemand van ons in het midden. Het is namelijk goed om zelf te ervaren hoe het is om de muziek te ontvangen. Als we bijvoorbeeld wat rommelig beginnen, dan voelt dat meteen niet ontspannen voor de ontvanger. We hebben daarom echt nog wel wat repetitietijd nodig voor we aan een bed kunnen plaatsnemen. Ik denk dat we in april of mei zover zijn. Ook moeten we het repertoire volledig uit ons hoofdkennen. We zitten niet met ritselende liedtekstblaadjes aan een sterfbed. Ik hoop dat we iemand in die laatste fase van zijn of haar leven kunnen raken. Op een positieve manier. Dat het ze op een bepaalde manier blij maakt.”

KADER

Bedside Singers komen in de maanden, weken of dagen voor het overlijden op afspraak met drie tot
vier zangers langs. Dit kan zowel in een hospice, verpleeghuis, ziekenhuis als thuis. De groep zit rond het bed of de stoel van de cliënt en zingt a capella een aantal liedjes. Startende groepen Bedside Singers worden volgens Karin Brunt goed begeleid vanuit de landelijke stichting. ,,Je ontvangt een starterspakket met instructies en liedjes. Als koor volg je een basisworkshop en voor de leden die de contacten met het hospice, de cliënt of de familie onderhouden zijn er ankertrainingen.” Koren mogen zelf bepalen hoe vaak ze inzetbaar zijn. Brunt denkt zelf aan een keer in de twee weken. De Bedside Singers uit Gooise Meren zijn nu nog aspirant-lid van Bedside Singers Nederland, maar hopen later dit voorjaar te starten. Meer informatie en contact: www.bedsidesingers.nl.

22 december 2022

In de nieuwsbrief van Carend worden we in het zonnetje gezet en vraagt onze ambassadeur Sander de Hosson om ons te steunen met een gift:

De Bedside Singers zijn met een gestage opmars bezig: de afgelopen maanden zijn er 13 nieuwe koren opgericht! De Bedside Singers zingen voor mensen die op de drempel staan van leven en dood. Ze komen met drie of vier zangers langs en zingen rustgevende liedjes. Zacht en met aandacht, als een warm klankbad. Zo bieden ze ruimte voor ontspanning en bezinning in de laatste fase van het leven. Een prachtig initiatief. Ze zoeken nu uw ondersteuning door een gift om hun werk voort te zetten. 

Sander de Hosson doet een belangrijke oproep voor ons:

Steun jij de Bedside Singers met een gift?

Sander de Hosson: ‘Sinds augustus van dit jaar ben ik ambassadeur van Bedside Singers Nederland. Ik draag de organisatie een warm hart toe omdat ik zingen aan het bed in de stervensfase een waardevolle aanvulling vind in de palliatieve zorg. De Bedside Singers zingen prachtig en liefdevol, van mens tot mens. Zij zorgen voor ontspanning en rust in een periode die vaak stressvol is.’

‘Sinds ik ambassadeur ben is het aantal koren in Nederland meer dan verdubbeld. Daar ben ik heel blij mee want zo kunnen steeds meer mensen worden toegezongen. Nu wil ik jou vragen om deze mooie organisatie met een gift te ondersteunen. De zangers zingen namelijk zonder financiële vergoeding maar voor het ondersteunen van de koren is wél geld nodig. Met jouw gift kunnen ze steeds meer mensen zingend ondersteunen. Ik gun het iedereen van harte!’

Daar zijn ze ontzettend blij mee. Ga naar bedsidesingers.nl/steun-ons.

“Soms zegt een arts: ‘Ik kan niets meer voor u doen.’ Dat is niet zo. Je kunt juist veel doen voor iemand die gaat sterven. Want daar begint de complementaire palliatieve zorg. Of dat nu ontspanningsoefeningen zijn, massagetherapie of toegezongen worden. Geen dagen toevoegen aan het leven, maar leven toevoegen aan de dagen. Dat is wat we met zingen doen.” Lees het prachtige interview met onze artistiek leider en oprichter Petrie Akkerman op DOQ, een kennisplatform voor artsen en andere zorgprofessionals.

16 november 2022

Dominee Wim Beekman schrijft over ons: ‘Maar wat als je geen christen bent, moslim, hindoe of boeddhist? Ook hen zou ik graag rituelen gunnen voor hun ziel die op reis gaat. Dat kunnen Bedside Singers hun geven. En voor gelovigen hebben zij ook vast wel iets in het repertoire.’ Lees hier zijn hele column.

12 november 2022

Op zaterdag 12 november mochten de Bedside Singers Almere het muzikale gedeelte verzorgen van de herinneringsmiddag van het Hospice Almere. Zij vonden dat heel fijn en ontroerend om te mogen doen.

Foto: Marty Bijsmans

7 november 2022

Welke reacties van bewoners blijven je bij? ‘Heel veel: de meneer wiens ademhaling regelmatig en kalm werd tijdens ons gezang, een oud-operazanger die meezong waar hij kon en dirigeerde. En er was een dame die heel diep in slaap bleef tijdens ons gezang. Toen we aan haar familie vroegen: ‘“Zullen we stoppen?” gingen haar ogen een beetje open, en schudde ze haar hoofd: “Doorgaan!”‘ Nursing, een vakblad voor verpleegkundigen, interviewt Irene Nieboer van de Bedside Singers Bardo in Hoofddorp.

1 november 2022

Zangeres en therapeut Petrie Akkerman (51) richtte de Bedside Singers Amsterdam op. Ze zingen voor mensen in de laatste levensfase, om het stervensproces te verlichten. “Dit is waarover het moet gaan in het leven: echte verbinding.”

“Een paar jaar geleden stonden we met de Bedside Singers in
het hospice aan het bed van een vrouw van achterin de zestig.
Ze had nog maar kort ervoor gehoord dat ze terminaal was en
dat moest ze nog helemaal verwerken. Haar buik was opgezet
van de tumoren, ze had pijn. We namen plaats bij haar bed en
begonnen met z’n vieren te zingen. De dochter van de vrouw
hield zich afzijdig, ze was bezig in het keukentje en dat was
helemaal prima. De zieke vrouw gaf zich helemaal over aan de
muziek; ze huilde maar zong ook mee met ons. Toen we een
Joods liedje zongen met daarin de zin Return again, return to the
land of your soul, was ze erg geraakt. Op dat moment kwam de
dochter erbij. Ze ging naast haar moeder zitten en pakte haar
hand, wat de vrouw in bed duidelijk heel fijn vond. De dochter
vertelde ons dat ze het niet altijd makkelijk hadden gehad met
elkaar, omdat de moeder borderline en ADHD had. De moeder
en dochter zaten bij elkaar en je voelde de sfeer zachter en
vrediger worden. Hoe ze naar elkaar keken was ontroerend en
lief. We zagen hoeveel deze twee vrouwen met elkaar hadden
meegemaakt, maar dat het goed was tussen hen. Het zingen, de
muziek, maakt iets los bij mensen.

“Muziek gaat

voorbij woorden, het komt zo

je hart binnen”

Zodra ik zing, komt ze tot leven
Vorig jaar oktober overleed mijn vader. Hij had vasculaire
dementie, mijn moeder heeft alzheimer. Tijdens hun ziekte
ontdekte ik dat ik ze alleen nog kon bereiken via de muziek. Als

ik in mijn moeders kamer kom in het verzorgingshuis, ligt ze
vaak naar de muur te staren. Je ziet dat ze er niet is, maar zodra
ik begin te zingen, is het net of je een pop tot leven ziet komen.
Er komt een glimlach, soms gaat ze zelfs meezingen. Dat is elke
keer weer magisch.

Bij mijn ouders heb ik ervaren hoe goed je mensen kunt
bereiken, kunt raken, met zang en muziek. Hoe muziek goed
doet en rust geeft. Ik vond het zo voor de hand liggend om met
zang verlichting te geven aan mensen die stervende zijn, dat ik
dacht dat zoiets allang zou bestaan. Dat klopte: in Amerika heb
je zogenaamde Threshold Choirs. Die zijn uitgewaaierd naar
andere continenten, maar waren nog niet in Nederland. In
eerste instantie sloot ik me daarbij aan. Zij hielpen me met de
start-up en praktische tips, maar op een gegeven moment
werden we zelfstandig en zetten we de Bedside Singers op. In
2019 werden we een landelijke stichting en inmiddels zijn er
koren actief in elf Nederlandse gemeenten en groeien we als
kool.

Aan de Amsterdamse Grachten
We zingen zo eens in de twee weken, onder meer voor mensen
die in een hospice liggen en op verzoek van familieleden of
vrienden. Nooit op ons eigen initiatief, altijd in overleg. De
allereerste keer dat we zongen, was na het overlijden van een
ras-Amsterdammer. De familie wilde graag dat we Aan de
Amsterdamse grachten zouden zingen op het moment dat de
overledene door de gang naar buiten wordt gereden. Het werd
een prachtige en ontroerende uitgeleide, de familie was in
tranen. Ik herinner me ook goed die eerste keer in het hospice,

dat we daar heel zachtjes op onze tenen rondliepen, we
bevonden ons immers op een plek waar mensen sterven. Tot
een vrijwilliger op ons af stapte en op doodnormale toon zei: ‘Je
mag hier gewoon rondlopen hoor.’

In het hospice horen we wie er graag toegezongen wil worden.
De meeste liederen die we zingen, zijn ontspannend.
Vooral Durme, een Jiddisch liedje, zingen we veel, net als een
Sloveens slaapliedje Dobru noc, een prachtig, heel mooi
harmonieus lied, dat we ook bij het graf van mijn vader
gezongen hebben. Muziek gaat voorbij woorden, komt zó je hart
binnen. En soms wil de luisteraar juist levendigheid, vrolijkheid,
jazzy, gospel of een mantra. Dan kijken we hoe we daaraan
tegemoet kunnen komen.

Voelsprieten
Aan het bed van de zieke staan alle voelsprieten uit: waar zit
iemand emotioneel, welk lied is geschikt voor dit moment?
Willen we kalmeren of juist de emoties aanspreken? Dat bepaalt
welke liedjes we kiezen. Zodat we iemand met een zekere rust
en ontspanning achterlaten. Natuurlijk weet je vooraf nooit wat
de impact zal zijn. Soms wil je rust brengen, maar wordt iemand
juist heel erg geraakt. Al is het wel zo dat we vaker tranen zien
bij de mensen óm het bed. De persoon die deze wereld gaat
verlaten, is vaak meer in een vredige, serene staat. Natuurlijk
kunnen wij zelf ook ontroerd raken, dan lukt zingen soms niet
meer. Daarom geven we trainingen en moeten zangers vóór ze
mee gaan zingen een proeve van bekwaamheid afleggen. Denk
echter niet dat het alleen maar ‘zwaar’ is; er wordt ook véél
gelachen tussendoor, en gehuild.

Heftig en gezellig
Zing je voor iemand die stervende is, dan is dat een kwetsbare,
intieme setting waardoor je sneller echt, persoonlijk contact
hebt. Soms deelt iemand een inzicht, een herinnering. Dat
mogen meemaken, is echt een privilege. Een stervensproces is
misschien wel net zo kwetsbaar en intiem als een geboorte. Dat
ik dit kan en mag doen, geeft me heel erg veel, op allerlei
vlakken. Het belangrijkste is voor mij het rechtstreekse contact
van mens tot mens. Daarnaar ben ik mijn leven lang al op zoek
en hier vind ik dat, keer op keer. Dit voelt heel erg waarover het
moet gaan in het leven: echte verbinding.

Elke keer als we hebben gezongen, weet ik weer: oja, het leven
is niet vanzelfsprekend. Dat maakt dat ik opener en bewuster leef. Ik besef dat ik dingen niet moet uitstellen tot later, want misschien komt later nooit.

Gisteren waren we bij een meneer van 65 die net heeft gehoord
dat hij niet lang meer te leven heeft, hij was totaal in shock. Hij
had altijd gedacht: als ik 65 ben, ga ik een partner zoeken, ga ik
die en die hobby doen. Hij was er kapot van dat zijn levensboek
bijna ten einde was en was verbijsterd en bang. We zaten bij
hem, lieten hem zijn verhaal doen. We vroegen of er een liedje
was dat we voor hem konden zingen. Dat was er, Imagine van
John Lennon. Dat we dat voor hem konden doen, was zo fijn. Dat
wij dit voor elkaar kunnen doen, vind ik heel mooi en is me heel
dierbaar.”

De Bedside Singers is een stichting die volledig drijft op
vrijwilligers. Daarom zijn donaties van harte welkom.

12 oktober 2022

‘De reden dat ik Bedside Singer wilde worden, heeft met het overlijden van mijn oma te maken. In de laatste week van haar leven kon ze bijna niets meer. Praten, ergens op reageren, het lukte niet. Ze lag daar en kon niet meer vertellen wat er in haar omging. Was ze bang? Of vertrouwde ze op wat komen ging? Ik wist het niet. Maar ik merkte wel dat ze de geluiden om haar heen nog goed kon horen. Toen dacht ik: hoe mooi het zou zijn om iets voor haar te zingen.’

‘Wat ik hoop te bereiken als Bedside Singer? Dat er in Nederland meer aandacht voor elkaar komt en dat er op bijzondere momenten meer samen wordt gezongen. Ik hoop dat het een groter onderdeel wordt van onze cultuur.’

Ayla zingt bij de Bedside Singers Haarlem en gaf een mooi interview aan Vriendin. Lees het artikel hier.

1 oktober 2022

20 september 2022

Mariëtte Burm, de koorleider van Bedside Singers Leiden, was gisteren op NPO Radio 1, bij Villa VdB. Beluister het mooie item!

19 september 2022

10 september 2022

Zingen om te verzachten

Zingen rond het bed van mensen in hun laatste levensfase, dat doen de Bedside Singers. In Groningen is sinds twee jaar een zanggroep actief.

We vullen de leemte van tekortschietende woorden.

Jan Faber, koorleider Bedside Singers Groningen

Mensen op de drempel van leven en dood zijn kwetsbaar. De stervensfase is intiem en bijzonder. ,,Het is mooi en eervol om daar een bijdrage aan te mogen leveren’’, zegt Sylvia Dekker, zangeres bij Bedside Singers Groningen.

In Nederland is het fenomeen nog relatief nieuw. De bakermat van a capella bedside singing ligt in Amerika, maar vooral in Engeland vind je veel zogeheten Threshold Choirs. Koortjes die ‘comfortabele liedjes’ zingen voor stervenden.

Eind 2016 werd het eerste Bedside Singerskoor opgericht in Amsterdam. Dit koor won in 2019 de Over Hoop Prijs. Met het geldbedrag van 25.000 euro groeide het Amsterdamse koor uit tot de landelijke stichting Bedside Singers Nederland. In ons land zijn elf zanggroepen actief, waaronder dus eentje in Groningen.

Friesland en Drenthe liggen nog braak. In die noordelijke provincies geen Bedside Singers. “We hopen van ganser harte dat zich daar ook koortjes gaan vormen, want voor ons is dat niet te behappen”, zegt zanger en muzikaal leider Jan Faber uit Groningen.

Muziek maakt herinneringen los, wijst onderzoek uit. Het zorgt ook voor ontspanning, verlaging van de bloeddruk en vermindering van stress. Studies laten verder zien dat het luisteren naar muziek een positief effect heeft op de stemming en cognitieve vermogens.

Babytijd

De Bedside Singers zingen letterlijk rond het bed van iemand in zijn of haar laatste levensfase. Een kwartier, 20 minuten, langer duurt de sessie niet. Dekker: “Wanneer is er het laatst voor jou gezongen, liggend op een bed? Dan ga je terug naar je babytijd. En zo ervaren mensen dat ook.”

Wanneer is er het laatst voor jou gezongen, liggend op een bed? Dan ga je terug naar je babytijd. En zo ervaren mensen dat ook.

Sylvia Dekker, zangeres Bedside Singers Groningen

Volgens Faber staat niet het koortje centraal, maar de persoon die ongeneeslijk ziek is. “De rollen zijn dus omgedraaid. Het is geen voorstelling met een begin en een eind. Wij komen geruisloos binnen, klappen onze stoeltjes uit en omwikkelen iemand met klanken.”

De Bedside Singers zien hun bijdrage ook niet als optreden of concert. Dekker: “Maar ik heb er ook geen ander goed werkwoord voor. Toezingen is het wat mij betreft ook niet, dat doe je op iemands verjaardag. Alles gebeurt in dienst van de persoon die daar ligt. En nee, na afloop willen we geen applaus.”

Het doel is volgens haar de betrokkene maximaal te laten ontspannen. “Het is een meditatief moment. Misschien klinkt het wat zweverig, maar als ik zing ervaar ik geen fysieke aanwezigheid. Je gaat op in de klanken, in de muziek. Het is een energetische versmelting.”

Het repertoire bestaat veelal uit internationale wiegeliedjes, met een eenvoudige melodie en repeterende zinnen. Eentonige liederen als mantra, om te kunnen ontspannen en geleidelijk af te dalen in eigen gedachten. “Mensen vallen er soms ook bij in slaap en dat is prima”, vindt Dekker. “Eigenlijk is dat een groot compliment voor ons.”

“Wij vullen de leemte van tekortschietende woorden”, vervolgt Faber. “Even geen medicijnen, geen onderzoek, geen polonaise aan het lijf. Het is prachtig om iemand rust te geven en te ondersteunen. In dat opzicht zijn we een soort hulpverlener.”

Zoals die keer in het UMCG bij een vrouw die het heerlijk vond dat alle verzorging en medicatie even naar de achtergrond verdween. Faber vertelt dat ze de dagelijkse werkelijkheid een kwartier volledig kon loslaten.

Soort bidden

“We willen verzachting bieden aan mensen die gaan sterven”, vervolgt Dekker. “Op spiritueel gebied, maar ook mentaal en fysiek. Hoewel religie niet de boventoon voert, lijkt ons zingen op een soort bidden. Het gaat over de reis van de ziel naar de overkant, het hiernamaals, de hemel, het fijnstoffelijke.”

“We willen verzachting bieden aan mensen die gaan sterven”

Sylvia Dekker, zangeres Bedside Singers Groningen

Met zichtbaar effect. Dekker haalt een voorbeeld aan van een terminale meneer van wie gezegd werd dat hij onrustig was en zelfs gewelddadig kon worden. “O help, dacht ik. Toen we begonnen te zingen draaide hij onrustig met zijn armen. Gaat die man straks meppen? Maar opeens vouwde hij zijn handen en is zo tot het eind blijven liggen. In gebedshouding. Dat vond ik erg ontroerend.”

Bedside Singers Groningen komt bij mensen thuis, in het hospice, in verpleeghuizen en het ziekenhuis. Door corona en de onbekendheid is het aantal verzoeken tot dusver beperkt gebleven. Er is vooral thuis gezongen, vaak voor eenzame ouderen die door Buurtzorg zijn aangemeld.

Zingen aan het bed van een stervende vergt meer dan zangtechniek. Emotioneel doet het ook veel met mensen. Dekker: “We vragen nieuwkomers in het koor ook altijd hoe ze zelf tegenover de dood staan. En hoe spannend ze het vinden om ergens naar binnen te gaan en niet te weten wat je gaat meemaken.”

Een goede onderlinge afstemming is de sleutel voor succes. Maar kun je wel doorzingen als iemand in tranen uitbarst? “Ervaring maakt dat je er beter mee om leert te gaan”, weet Faber. “In de oefenperiode gaan we zelf ook ontdekken hoe het is om liggend toegezongen te worden, in een kwetsbare houding, en wat er dan met je gebeurt.”

Veel oefening

Volgens hem vergt zachte samenzang veel oefening. “Daar ben je zeker een jaar zoet mee.” Dekker: “We doen bijvoorbeeld geen Mozart. Je moet de mensen niet het bed uit gillen.”

Verzoeknummers laten de Bedside Singers Groningen liever aan zich voorbijgaan, want het instuderen kost veel tijd. Faber: “We hebben bij wijze van uitzondering wel een keer Lean On Me gedaan, van zanger Bill Withers.” Dekker: “Maar voor van-je-hela-hola-hupsakee-liedjes hoef je niet bij ons aan te kloppen.”

Bedside Singers Groningen telt zes leden; drie mannen en drie vrouwen. “We zingen maximaal met z’n vieren, anders wordt het te luid”, zegt Faber. Alle liederen zijn driestemmig, zonder hoge sopranen of lage bassen. “Dat geeft te veel prikkels voor de terminale toehoorder. Het moet aangenaam blijven.”

Van familieleden en vrienden die bij een sessie van de Bedside Singers aanwezig waren horen ze dat de muzikale reis ook voor hen helend werkt. De omstanders konden besef van tijd en situatie even loslaten.

“Dat is heel mooi”, vindt Dekker. “Maar voor de goede orde: we zijn geen uitvaartbegeleidingskoortje. We komen binnen, doen ons ding en vertrekken weer, zodat de impact van de uitvoering in de kamer van de stervende blijft.” Dat het koortje soms toch bij een begrafenis of crematie zingt, is op verzoek van nabestaanden van een persoon voor wie de Bedside Singers eerder gezongen hebben.

Bijzondere ervaring

Ter afsluiting van het interview mag de scribent nog even op de stretcher in de kamer van Jan Faber plaatsnemen. Het is een korte, maar bijzondere ervaring. Ongemak en onwennigheid maken na een minuut of 2 plaats voor rust en ontspanning.

Hoewel de sessie in totaal nog geen 5 minuten duurt, zingen en noehen Jan Faber en Sylvia Dekker de verslaggever naar een gemoedstoestand die weliswaar niet meteen uitnodigt tot een toekomstige reservering, maar de terugreis uit de bouwput van Stad naar Hoogeveen wel een relaxte start geeft.

2 september 2022

Kom je ook naar het eerste Congres van Carend? Met: onze ambassadeur Sander de Hosson, Teun Toebes en Manu Keirse. En met ons! Wij komen zingen. Niet te missen dus. Zet 16 maart alvast in je agenda.

Zo staat het op de website van Carend:

Op 16 maart 2023 organiseert Carend zijn eerste Jaarcongres. Dit congres zal de hele dag duren en zal plaatsvinden in de Jaarbeurs in Utrecht.

Het thema van het congres is ‘Leven toevoegen aan de dagen’, een belangrijke uitspraak van de ‘oermoeder’ van de palliatieve zorg, Cicely Saunders. Ook het nieuwe boek van longarts Sander de Hosson en journalist Els Quaegebeur, welke vlak voor het congres zal uitkomen draagt deze titel.

Op deze dag zal Carend alle domeinen van de palliatieve zorg uitgebreid behandelen en dat ook met topsprekers. Inmiddels hebben Teun Toebes, Manu Keirse, Sabine Netters en Mustafa Bulut al toegezegd hun medewerking te verlenen.

Ook zullen de inmiddels befaamde ‘Bedsidesingers’ een concert geven. De ochtend staat in het teken van plenaire sessies over onder andere palliatieve sedatie, palliatieve zorg in het verpleeghuis en medicatie in de palliatief-terminale fase, in de middag zijn er meerdere workshops. Zo zullen onderwerpen als ‘zorg in de stervensfase’, rouw en interculturele palliatieve zorg langskomen, waarbij deelnemers zelf hun verdiepend pad kunnen kiezen.

Dit congres gaan we voor het eerst een duidelijke verbinding maken met zorg ná de dood. Er zal een verdiepend workshop zijn over postmortale zorg, of te wel de zorg die uitvaartondernemers aan overledenen en hun naasten bieden. Om die reden is het congres en dus de netwerkvorming ook voor de uitvaartwereld interessant.

Het congres vindt op donderdag 16 maart 2023 plaats in de Jaarbeurs in Utrecht, is geaccrediteerd en toegankelijk voor iedereen met interesse in de palliatieve zorg. Uiteraard zullen we zorg dragen voor accreditatie voor zorgverleners.

Inschrijving voor het congres wordt medio oktober geopend. Houd onze nieuwsbrief in de gaten. U kan zich hier aanmelden voor deze nieuwsbrief.

29 augustus 2022

De Bedside Singers Groningen zongen op 25 juni tijdens de Dag van de Levensvragen. Door dit mooie optreden won de Stichting Bedside Singers Nederland de prijs voor het meest in het oog springende initiatief tijdens deze dag. We voelen ons vereerd en zijn trots op ons koor in Groningen! De organisatie interviewde onze voorzitter Ingrid Windmeijer kort voor hun nieuwsbrief:

‘We voelen ons vereerd.’ zegt Ingrid Windmeijer, voorzitter van Bedside Singers. ‘Corona heeft ervoor gezorgd dat wij de afgelopen jaren maar weinig groei kende, zo’n prijs geeft ons weer wat extra bekendheid.’ Het initiatief zorgt ervoor dat mensen die in hun stervensfase zitten een klein koortje van maximaal vier goede zangers over de vloer krijgen. ‘Het zijn kleine koortjes van mensen die zelf een klapstoeltjes meenemen. We willen graag geruisloos komen en voor een mooi laatste moment zorgen in de intieme en kwetsbare fase van het sterven. Een moment dat de stervende alleen of met geliefden kan doormaken.’

Bedside Singers is als initiatief gestart in Amsterdam en heeft zich inmiddels verspreid over het hele land. Zangers die zich aan willen melden omdat zij mee willen zingen voor mensen die stervende zijn worden met een auditie toegelaten. Dan wordt er gekeken naar de kwaliteit van de zang en de overtuiging waarom mensen deel willen nemen aan het koor. ‘Het dient echt een intiem moment te zijn voor de stervende, je moet het een eer vinden daaraan bij te willen dragen. We kiezen onze liedjes zorgvuldig uit. Ze komen uit allerlei landen en tradities. Vaak kiezen we voor een eenvoudige melodie en een onbekend liedje, door de herhaling kan de cliënt meer en meer ontspannen. Een moment om stil te staan bij het leven wat spoedig ten einde zal komen.’

Prijs

De prijs bestaat uit een geldbedrag van €100, de eer en de gelegenheid om volgend jaar tijdens de Dag van de Levensvragen een nieuwe winnaar te mogen kiezen.

Kijk ook op de website van Reliëf.

23 augustus 2022

Vanmorgen was Corrie Schuld van de Bedside Singers Hoofddorp te horen bij Omroep Max op NPO Radio 5. Beluister het audiofragment!

21 augustus 2022

Sander de Hosson, longarts en mede-oprichter van Carend, is ambassadeur van de Bedside Singers: ‘Palliatieve zorg verdient álle aandacht en de Bedside Singers dragen daar een waardevol steentje aan bij. Ik hoorde ze voor het eerst zingen tijdens een symposium over palliatieve zorg en ik was onder de indruk van hun prachtige 3-stemmige ‘wiegeliedjes’.’

We zijn ontzettend blij met Sander als ambassadeur! Lees het hele artikel op Carend hier.

20 juni 2022

Zingen om troost te bieden

Sinds kort zijn de Bedside Singers actief in het hospice. Ingrid, Karin, Marieke en Ria zingen rondom het bed of de stoel van de gasten een aantal liedjes. A capella, dus zonder muzikale begeleiding. Naasten, vrijwilligers en verpleegkundigen kunnen aansluiten om mee te luisteren als de gast dat prettig vindt.

De eerste keer dat de Bedside Singers kwamen optreden was er op kamer 3 speciaal voor het optreden een goede vriend van onze gast gekomen om mee te genieten. Aan de andere kant van het bed zat een vrijwilliger. ‘Ga maar iets naar voren zitten, dan kan ik jullie goed zien’, zei mevrouw. De vier singers waren rustig binnengekomen en hadden hun klapstoeltjes rond het voeteneinde van het bed geschikt. Zonder woorden maakten ze contact met de gast. Ingrid Windmeijer stelt de leden van het koor kort voor en vertelt dat de gast zelf kan bepalen hoe lang er gezongen wordt. En stelt de gast meteen gerust: ‘Ik nodig u uit om te ontspannen en toe te laten wat er komt. Emoties zijn welkom. We verwachten geen applaus want we zien het zingen niet als voorstelling maar als manier om te ontspannen. Het mooiste compliment dat u ons kunt geven, is in slaap te vallen.’ 

Dan start het optreden. Karin, Marieke, Ria en Ingrid zingen zacht, liefdevol en aandachtig. De muziek raakt de gast. Haar ademhaling wordt langzamer en dieper. Het is indrukwekkend hoe de eenvoud van de liedjes, de herhaling, de bezieling, het zachte en het zuivere zingen de ruimte vullen.  De gast heeft af en toe oogcontact met de goede vriend en de vrijwilliger. Het is een heel mooi samenzijn. 

De gast geeft na drie liedjes aan dat het genoeg is. En bedankt de Bedside Singers voor de bijzondere ervaring. ‘Dit is een mooie herinnering’, zegt de goede vriend dankbaar. 

‘Muziek brengt rust, verlicht pijn en geeft een geborgen gevoel’, vertelt Ingrid na afloop in de woonkeuken. ‘We kiezen onze liedjes zorgvuldig uit. Het zijn driestemmige wiegeliedjes in een koor van vier. We zingen het a capella en heel zacht. Dan is het extra moeilijk om zuiver te zingen.’ 

Ingrid vervolgt: ‘Het maakt ons blij om via het zingen persoonlijk contact te maken met de gasten. We merken dat we daarmee echt ondersteuning bieden en vinden het ontroerend om te zien hoe mensen worden geraakt. Dat geeft ons veel voldoening.’

De liedjes van de Bedside Singers komen uit allerlei landen en tradities en spreken een universeel gevoel van geborgenheid aan, zoals bij een wiegeliedje. Het zijn bijvoorbeeld Joodse en Afrikaanse liedjes, mantra’s uit India, volksliedjes, liedjes uit spirituele tradities. Allemaal onbekend, het een wat uitbundiger dan het ander. De liedjes hebben een eenvoudige melodie en driestemmige harmonie en door de herhaling in het lied komt de gast tot rust. Ria: ‘Samen brengen we een mooi a capella lied om mensen een gevoel van geborgenheid te geven’. 

Het is wel eens spannend om iemand in de laatste fase toe te zingen. Mensen zijn kwetsbaar, kunnen niet veel prikkels meer verdragen. Bedside Singer Karin, al jarenlang een bekend gezicht in ons hospice: ‘We doen dit juist om de mensen te troosten, zodat ze hun emoties een plek kunnen geven.’ Mariette vult aan: ‘Als mensen het te intens vinden als we dichtbij zitten, kunnen we ook vanuit de deuropening zingen of achter de kast blijven’. 

De Bedside Singers komen ongeveer eens per maand naar het hospice. Ze bellen van tevoren om te vragen wie er zijn en of er bij de gasten behoefte is om te worden toegezongen. De coördinatoren hebben een demonstratie gekregen zodat ze goed kunnen uitleggen aan de gasten wat het inhoudt. In Wassenaar worden de optredens van de Bedside Singers zeer gewaardeerd. Het is een mooie aanvulling op onze hospice zorg en de zorg voor naasten. 

Bij het eerste optreden van de Bedside Singers was ook vrijwilligster Monica aanwezig. Zij zingt in een koor. Het zachte, liefdevolle zingen met aandacht en de ontspanning en bezinning die ze bij de gast zag ontstaan, raakten haar. Ze heeft zich meteen aangemeld bij het Bedside Singers koor. 

Op zaterdag 25 juni 2022 is de landelijke Dag van de Levensvragen. Een dag van bezinning op het leven en van verbinding met jezelf en de ander. Wellicht ook een dag van inzicht en troost. De Bedside Singers Groningen nodigen jou uit voor een moment van niet-weten, bezinning of inzicht. Loop je even langs? Dan kun je genieten van hun ontspannende klanken.

Zaterdag 25 juni 11.00 – 14.00 u in mini-stadstuin van Hooghouse (ingang tussen Spilsluizen 15 en 17).

Bedside Singers Groningen zingen in het Groninger Stadstuintje

15 april 2022

Op zaterdag 9 april kwamen de koorleiders en contactpersonen van alle koren in Nederland eindelijk weer live bij elkaar tijdens de Koorleidersdag in Utrecht. We zijn trots op alle koren die in de moeilijke coronatijd bleven oefenen en verbinding hielden met elkaar. Tijdens de Koorleidersdag deelden we ervaringen en inspireerden we elkaar met ideeën. Veel koren zijn inmiddels begonnen of staan op het punt om te beginnen met zingen aan het bed.

9 februari 2022

Zingen voor een stervende is in Nederland geen gewoonte, weet Bedside Singer Ingrid Windmeijer (rechts op de foto). ‘We kennen sowieso weinig sterfrituelen in ons land, dat is jammer. Het is belangrijk en mooi om sterven met rituelen een plaats te geven in de samenleving.’ Daarom werd vijf jaar geleden de stichting Bedside Singers Nederland opgericht. Zo begint het artikel in FNV Senioren. Lees het hele artikel hier.

19 oktober 2021

Wat zijn we blij! We wonnen de Noorderlicht Prijs 2021, uitgereikt door de Stichting Als en Dan. Aan de prijs is een geldbedrag van 1000 euro gekoppeld. We zullen dit bedrag gebruiken voor trainingen voor onze geweldige koorleiders. Bedankt Stichting Als en Dan, we zijn jullie bijzonder dankbaar!

De Stichting Als & Dan wil een positieve bijdrage leveren aan de positie van (ongeneeslijk) zieken, stervenden en ouderen in onze samenleving. Belangrijke doelen zijn: het bespreekbaar maken van de dood, of het stimuleren van die bespreekbaarheid, in zowel de samenleving als in de gezondheidszorg en het bevorderen van het begrip voor ouderen en een waardevolle plek voor ouderen in de samenleving.

19 november 2020

De Bedside Singers Bardo waren al een tijdje klaar om te zingen maar corona zorgde ervoor dat het steeds werd uitgesteld. Tot er een herdenkingsdienst in Hospice Bardo werd georganiseerd waar ze konden zingen. En daar volgde een optreden uit in Hoorn, ook bij een herdenkingsdienst. De eerste echte uitvoering was een feit. Corrie Schuld, contactpersoon van Bedside Singers Bardo: ‘Dat was zo mooi en voelde zo goed!’

13 november 2020

Hoera! Onze kakelverse website is online! Op 14 juni 2019 richtten we de landelijke stichting Bedside Singers Nederland op. Een stichting die Bedside Singerskoren in Nederland ondersteunt. Ons doel: we willen graag zingend van waarde zijn voor mensen in de laatste fase van hun leven. Op deze website lees je wie we zijn, wat we doen en hoe het werkt. En je vindt hier alle Bedside Singerskoren in Nederland.

9 maart 2020

Bedside Singers Amsterdam in hospice Oostpoort

Zingen voor mensen in hun laatste levensfase: ‘Die intimiteit is waanzinnig’. De Bedside Singers zingen voor mensen die in hun laatste levensfase zijn. ‘Onze liedjes vormen soms een brug tussen waar ze nu zitten en het onbekende waar ze naartoe gaan.’
Tom Grosfeld van het Parool volgde ons een middag in hospice ZorgHerberg Oostpoort. Dat leverde deze hele mooie reportage op.

31 december 2019

Dit interview is gepubliceerd in het Parool op 31 december 2019.

Bedside Singers zingen aan het bed van stervenden

De Bedside Singers Amsterdam zingen voor mensen in hun laatste levensfase. Voorzitter Ingrid Windmeijer (62) licht toe.

Welke nummers passeren de revue?

We zingen driestemmige wiegeliedjes in een koor van vier. A capella – je moet dus een beetje zuiver kunnen zingen. Het zijn bijvoorbeeld Joodse en Afrikaanse liedjes, mantra’s uit India, volksliedjes, liedjes uit spirituele tradities. Allemaal onbekend, het een wat uitbundiger dan het ander.

En dan staan jullie aan het bed?

Ja, aan het bed van een stervende. We willen die mensen bijstaan, zodat ze niet alleen zijn. Muziek ontspant en verlicht.

Is dat spannend?

Het is spannend om de dood in de ogen te kijken. Die kwetsbaarheid – het is soms ongemakkelijk daar bij te zijn. Maar dat willen we wél. Ik denk dat de laatste fase soms te weinig in beeld is en in eenzaamheid wordt doorstaan in een achterkamertje.

Hoe ontmoeten jullie die mensen?

In Amsterdam gaan we elke drie weken naar een hospice. We bellen van tevoren om te vragen wie er zijn, en of er behoefte is aan ons koor. De vrijwilligers van de hospice laten we via een demonstratie ervaren hoe het is om te worden toegezongen, zij ­vertellen het dan aan de gasten.

Doen jullie aan verzoeknummers?

In principe niet. Wel hebben we eens na iemands overlijden Aan de Amsterdamse grachten gezongen, op verzoek van diens familie. En laatst zongen we voor een Syrische vrouw een wiegeliedje in haar moedertaal. Dat was voor haar een mooie ­verrassing.

Zingen jullie alleen in Amsterdam?

Daar zijn we begonnen met ons koor, dat uit negen zangers bestaat. We zijn het nu aan het uitrollen door heel Nederland. Er zijn al 45 koor­leiders in verschillende steden bezig een koor op te richten.

9 december 2019

Bekijk de monoloog van ‘strijder’ Petrie Akkerman. In de serie Strijders geeft NH Nieuws ambitieuze en inspirerende Noord-Hollanders een podium om hún verhaal te vertellen. Petrie Akkerman, onze oprichtster, vertelt in een korte monoloog over haar droom en de uitvoering daarvan.

26 oktober 2019

Een uur lang waren we te gast bij het Open Huis van NPO Radio 5. We kregen alle ruimte om ons verhaal te vertellen en zongen 4 liedjes. Beluister ons gastoptreden. 

24 juni 2019

Stevo Akkerman, de broer van onze muzikaal leider Petrie Akkerman, schreef een column in Trouw over de magie van muziek, de Over Hoop Prijs en over ons.

13 juni 2019

Hoera, we wonnen de Over Hoop Prijs 2018! We zijn zo blij! Lees hier het juryrapport. De Over Hoop Prijs is een geldprijs bestemd voor een organisatie die ‘in positieve zin iets wezenlijks overhoop haalt op het grensvlak van cultuur en maatschappij.’ De jury was onder de indruk van de eenvoud, de bezieling en de belangeloosheid van ons initiatief: ‘De Bedside Singers Amsterdam eren de waardigheid van het leven en normaliseren tegelijkertijd de dood door zich er met open vizier op te richten.’

Anna van Leeuwen van de Volkskrant ging met ons mee naar ZorgHerberg Oostpoort en ze maakte onderstaande reportage:

Zingen voor mensen in hun laatste levensfase: Bedside Singers winnen Over Hoop Prijs 2018

Met hun ‘bezielde en belangeloze’ initiatief winnen de Bedside Singers de Over Hoop Prijs 2018. Het Amsterdamse koor van vrijwilligers zingt voor mensen in hun laatste levensfase.

‘Oehoehoe, oehoehoe-oe-oe’, klinkt het in de ZorgHerberg in Amsterdam. Een magere vrouw ligt in bed, naast haar zitten vier mensen te zingen. Meerstemmig ‘oehoehoe’, het is een wiegeliedje uit Rusland. De vrouw in bed, ze zal een jaar of 80 zijn, is aan het sterven. Al een hele poos, langer dan haar lief is, vertelt een medewerker van de ZorgHerberg. Ze is nu vier maanden opgenomen in dit hospice, waar mensen terechtkunnen die een levensverwachting van enkele maanden hebben. Aan het bewegen van de deken is te zien dat de adem van de zieke vrouw dieper en trager wordt, ze sluit haar ogen.

Dik een jaar is het kleine Amsterdamse koor Bedside Singers actief. De voorbereidingen begonnen jaren eerder. Zangeres en stemtherapeut Petrie Akkerman was, omdat haar ouders ziek werden, nieuwsgierig wat muziek in de laatste levensfase kan betekenen. Zo belandde ze op de website van de Amerikaanse organisatie Treshold Choir. Akkerman werd meteen geraakt door het filmpje dat ze op de website zag: ‘Drie vrouwen zongen aan het bed van een jonge man met een hersentumor, ik wist onmiddellijk: dit ga ik doen.’

Treshold Choir heeft geholpen bij het opstarten van het koor en het kiezen van liedjes. Niet elk nummer past bij een sterfbed: ‘Het moet kalmerend zijn, een mooie melodie hebben, meerstemmig gezongen worden in een rustig ritme.’ Tekst is ondergeschikt, een deel van het repertoire van de Bedside Singers heeft geen woorden. Niet alle liedjes uit Amerika bleken geschikt voor in Nederland. Akkerman: ‘Het was soms iets te veel peace en love.’ Om het arsenaal aan liedjes uit te breiden, zocht Akkerman naar wiegeliedjes uit de hele wereld: zoals het Russische lied dat ze in de ZorgHerberg zingen.

Dat heeft effect. Na een paar minuten zingen fluistert Akkerman tegen haar koorleden: ‘Ze is in slaap gevallen. Ik stel voor dat we zachtjes zingend de kamer weer uitgaan.’ Ze tingt een toon op de kleine xylofoon op haar schoot en daarna lopen de vier Bedside Singers langzaam zingend de gang op. Een vrijwilliger van de ZorgHerberg loopt voor ze uit naar een andere kamer.

Het is inmiddels vertrouwd terrein, zoals de Bedside Singers door het hospice van bed naar bed lopen. De eerste keer was onwennig en spannend. En liep niet volgens plan. Anderhalf jaar hadden Akkerman en haar koorleden rustige zachte liedjes ingestudeerd toen ze langs gingen in een Amsterdams hospice. Daar was net iemand overleden: een ras-Amsterdammer en een grote Ajax-fan. Zijn familie zag de zangers en had een duidelijke wens: konden ze Aan de Amsterdamse grachten zingen? Akkerman lacht als ze eraan terugdenkt: ‘Een goede les: we moeten onze verwachtingen loslaten.’ Snel studeerden ze het lied in. Maar, zegt Akkerman, verzoeknummers doen ze niet zo vaak: ‘We zijn geen jukebox.’

Clary Rooda, die vorig jaar haar vriendin verloor, zag hoe die in het hospice even haar pijn kon vergeten door de Bedside Singers. Ook voor haarzelf was het een troost om los te komen van haar rol als mantelzorger: ‘Je bent als naaste van iemand die gaat sterven al heel lang aan het zorgen. Je vraagt je voortdurend af wat je voor iemand kunt doen.’ Het gezang zorgde bij haar en haar vriendin voor diepe ontspanning: ‘We waren even samen een andere dimensie.’ Ze besloten het koor uit te nodigen om bij de uitvaart van haar vriendin te komen zingen.

Akkerman heeft vaker gehoord dat mensen minder pijn voelen als er voor ze wordt gezongen. Ook de aandacht en aanwezigheid van de zangers kan steunend zijn. ‘Ik denk dat dat soort rituelen aan de rand van het bed verloren dreigen te gaan, omdat kerken niet meer zo’n grote rol in ons leven spelen’, zegt ze.

Met hulp van het prijzengeld van de Over Hoop Prijs wil ze een landelijke organisatie oprichten waarin koren kennis en ervaringen kunnen uitwisselen. ‘Nu zijn voet- en handmassages een vertrouwd onderdeel van palliatieve zorg, ik hoop dat dit ook zoiets wordt.’ Als het aan Akkerman ligt, wordt zingen rondom het sterfbed een nieuw ritueel.

In de woonkamer van de ZorgHerberg zit een man in een rolstoel die zijn hoofd met moeite overeind kan houden. Als de Bedside Singers voor hem zingen, ontspant hij direct. Even lijkt ook hij in slaap te vallen, maar als een vrijwilliger van het hospice hem iets vraagt, zegt hij zachtjes: ‘Zing nog maar een liedje.’

25 DUIZEND EURO VOOR MAATSCHAPPELIJKE EN CULTURELE INITIATIEVEN

Stichting Over Holland, van de eigenzinnige kunstverzamelaar Christiaan Braun, richtte vorig jaar de Over Hoop Prijs op. Een prijs ter waarde van 25 duizend euro voor maatschappelijke en culturele initiatieven die ‘hoopgevend, overhoophalend en vernieuwend zijn’. Vorig jaar won sociëteit Sexyland: een conceptuele club in Amsterdam die elke avond van eigenaar wisselt.

Voor de Over Hoop Prijs 2018 waren 167 voordrachten ingezonden. Over de Bedside Singers schreef de jury: ‘De Bedside Singers Amsterdam eren de waardigheid van het leven en normaliseren tegelijkertijd de dood door zich er met open vizier op te richten. Dat raakte de jury.’ Op de shortlist stonden onder meer een pop-up migratiemuseum in Heerlen, stadsarcheoloog Jerzy Gawronski die de opgravingen bij de Noord-Zuidlijn begeleidde en Stichting Urgenda, die strijdt voor duurzame energie.

Het Parool, de NRC en de Metro besteden aandacht aan de Over Hoop Prijs 2018 die we hebben gewonnen.

24 mei 2019

We waren te gast bij de radiotalkshow Spraakmakers op NPO Radio 1. We zongen een liedje en vertelden hoe het is om te zingen voor mensen in de laatste levensfase. Luister naar ons optreden.

17 februari 2019

We vonden het heel bijzonder om voor de derde keer voor Marjolein Wintjes te zingen in ZorgHerberg Oostpoort. Verslaggever Stefanie van Ulft van NPO Radio 1 legde het vast. Marjolein vertelt wat onze liedjes voor haar betekenen in deze levensfase. Beluister de mooie radioreportage.

30 oktober 2018

Bekijk de video!